Slavernij nog steeds lucratief

Slaaf zijn betekend dat je niet vrij bent en dat een ander persoon de eigenaar is van jou lichaam. - Het merendeel van de kinderen die wij in onze opvanghuizen opnemen hebben een verleden als slaaf. Onlangs nog werd een twaalfjarige jongen bij ons gebracht. Door een tante. Die de uitbuiting van haar neefje niet meer aan kon zien. De moeder van het neefje was verleden jaar na een lang ziekbed overleden. De vader van het neefje is een door polio gehandicapte man met een marktkraampje wat nauwelijks genoeg oplevert. Al vele jaren terug besloten de vader en moeder niet meer samen te wonen. Het jongetje groeide op in de huurkamer van zijn moeder en grootmoeder. De vader heeft het jongetje nooit als zijn kind erkend. Het jongetje is ook nooit ‘aangegeven’. Hij heeft geen papieren. Voor de wet bestaat hij niet.

In 2008 werd het jongetje aangereden door een vrachtwagen. Een lang lidteken onder zijn navel en een beschadiging op zijn voorhoofd verteld het verhaal van een langdurige opname in een ziekenhuis. Met daarna een periode van lang liggen en langzaam opknappen in de benauwde huurkamer. Terwijl het jongetje langzaam opknapte werd de moeder steeds zieker. Hierdoor is Cherno nooit naar school geweest. Hij had het te druk met de verzorging van zijn moeder en met de vele klusjes die zijn grootmoeder hem gaf. Cherno kan goed vegen en schoonmaken. Hij pakt lege kopjes weg en wast deze meteen. Hij komt ongevraagd terug met een doekje en maakt het tafelblad even schoon. Zijn naam schrijven kan hij niet. Nadat hij wakker was geworden naast zijn reeds koud en stijf wordende moeder heeft grootmoeder meteen de begrafenis geregeld. De moeder werd rond vijf uur 's middags op de zelfde dag begraven. Het jongetje was bij de rouwende en biddend zingende buurvrouwen en grootmoeder achter gebleven. Hij is nooit bij het graf geweest. Een achteraf gelegen 'armenhoek' op de algemene begraafplaats. Waar veel doden liggen zonder grafsteen of andere aanduiding.

Het jongetje werd een jongen die niet meer alles wilde doen wat zijn grootmoeder hem opdroeg. Hij bleef steeds langer weg als hij een boodschap moest doen. Hij kwam steeds vaker langs bij zijn tante, de veel jongere zus van zijn moeder. Omdat de tante bloedverwant is en de grootmoeder te oud zou zijn heeft de tante de juridische verantwoordelijkheid voor het jongetje op zich genomen en er bij de grootmoeder op aan gedrongen om het jongetje naar school te sturen. Maar de grootmoeder had het jongetje te hard nodig voor de schoonmaak en het huishouden. De jongen accepteerde de klappen met de stok van grootmoeder steeds minder en bleef soms hele dagen weg en gaf aan dat hij bij zijn tante wilde wonen. Tante heeft twee kinderen en onvoldoende ruimte en middelen om een derde opgroeiend kind op te kunnen nemen. Het was de tante die het jongetje bij ons bracht. Mager, bedrukt op blote voeten en een halfvolle plastic zak met al zijn kleding. In de auto op weg naar ons landelijk gelegen opvanghuis sprak hij niet. De andere jongens begroeten hem hartelijk en met die begrijpende blik. Ah weer een, gezellig!

Nieuwe kinderen worden op de eerste dag bij ons goed in de huidcrème gezet. Zij leren dat zij échte zeep mogen gebruiken en zich lekker kunnen douchen. Dan krijgen zij als eerste een nieuwe kledingset veelal bestaand uit een echte onderbroek (de eerste in hun leven) en voetbalkleding en fijne slippers. Dan nog een paar strandschoenen voor de voetbaltraining. Een spijkerbroek en nog wat korte broeken en T-shirtjes. Bijna alles komt van onze lokale markt waar de ongesorteerde Rode Kruis kledingbalen van één kubieke meter voorzien in een mooie stapel gebruikte kleding uit Europa voor nog geen 10 Euro. Cherno was blij en aangeslagen van zoveel positieve aandacht en warmte. Hij huilde stil en legde zijn hoofd tegen mijn rug toen hij op een krukje achter mij zat in een kring tijdens de thee. De andere jongens lachten hem niet uit. Hadden zij niet het zelfde meegemaakt toen zij bij ons kwamen.

Aan het einde van de dag maakten wij ons op om naar Dakar terug te keren. Cherno vroeg verlegen aan Lamine of hij mee terug mocht. Waarom? vroegen wij hem. Hij wilde nog een paar dagen bij Lamine, Demba en mij blijven en hij wist dat wij na 4 dagen weer terug zouden komen. Wij voelden aan dat de eerste dag overweldigend was geweest en dat hij meer tijd nodig zou hebben om te wennen aan zijn nieuwe onderkomen. Hij ging mee terug en heeft dagenlang bij de grote jongens zoals Demba en Lamine maar ook aan mijn bureau onze ‘lifestyle’ in zich opgenomen. Hij genoot van het schone huis en de orde en regelmaat. En als er bezoek kwam dan deed hij net of hij al jaren bij ons woonde en luisterde stilletjes mee. Bij het wieden van onze binnen tuintjes zag hij dat de hibiscus een nieuwe en nog gesloten bloemknop had. “Zo ben jij ook Cherno”. Hij keek mij verbaast aan. De volgende ochtend kwam hij mij opgetogen halen. “De bloemknop is open kom maar kijken”. Zo ben jij ook Cherno, zo ben jij nu ook.

De herdenkingen in Nederland op 1 juli 2013 rond de afschaffing van de slavernij in de Nederlandse koloniën viel samen met het bezoek van Obama aan Senegal. Nederland (toen nog meer dan 1 miljoen vierkante kilometer) begon rijkelijk laat met het afschaffen van de slavernij die al in 1814 was begonnen. De zo door oud Minister President Balkenende geroemde VOC mentaliteit werd pas vanaf 1860 getemperd door een aantal wetswijzigingen die uiteindelijk tot afschaffing van de formele slavernij in de Nederlandse Koloniën zou gaan leiden. Onder druk van de Engelsen stopte de Hollanders in 1871 met het ‘contracteren’ van manlijke bewoners uit Ghana die via fort Elmina naar Java werden verscheept om daar als soldaat een twintigjarig contract moesten uit dienen. Veel van hun ‘gemengdbloedige’ nakomelingen zijn nog door mijn oom Pa van der Steur in zijn weeshuizen op Java opgenomen geweest.

Feitelijk wordt er herdacht dat de christelijke moraal niet toe staat dat christenen andere christenen tot hun slaaf maken. Dit licht zagen de Nederlandse wetgevers behoorlijk laat. Na de formele afschaffing van de slavernij in de westerse landen werden de Koelie (dagloner) contracten zeer populair. De laatste Nederlandse Koelieordonnanties zijn in 1941 ingetrokken. Toen kwam het Freelance werken en de nieuwste variant is de ZZP regeling. Het voordeel van de ZZP regeling is dat je een keuze hebt. Je werkt of je werkt niet. De ‘onvrijwillige’ dienstverlening is zo oud als de mensheid.

Massaconsumptie heeft eraan bijgedragen dat de slavernij nog steeds en in vele varianten onderdeel uitmaakt van alle economieën. Vreemd genoeg wordt er zelden ‘herdacht’ dat er nog dagelijks miljoen mensen als slaaf worden gebruikt in de Arabische landen, India, Zuid Amerika, Azië en Afrika. Grote protestacties en handelssancties zouden de olie, de kleding en het voedsel in de ontwikkelde landen stukken duurder maken. En ook minder consumeren is kennelijk geen optie. De gemiddelde Nederlander consumeert circa 78% meer dan een gemiddelde Senegalees. Als honderd Nederlanders 7% van hun overconsumptie jaarlijks aan onze kinderen zoals Cherno zouden overmaken dan zouden wij minsten duizend kinderen een geweldige toekomst kunnen geven. Of helpt ‘hulp’ niet?

Toen president Obama bij de ‘The door of No Return’ op het Senegalese ‘slaveneiland’ Goree stond. Beantwoorde hij de vele vragen over zijn bezoek aan het slavenhuis als volgt: Hij en zijn familie "waren zich ten volle bewust van de omvang van de slavenhandel". Het kan niet anders dat Obama vooral als diplomaat dit niets zeggende antwoord gaf.

Obama zal beslist op de hoogte zijn geweest van het reeds meer dan twintig jaar oude dispuut over de werkelijke omvang van de slavenhandel vanuit een van de ook door Nederland in bezit geweest zijnde koloniale handelspost in Senegal. Wetenschappelijk onderzoek heeft al langer geleden aangetoond dat het fysiek en organisatorisch onmogelijk is geweest om de zo graag aangehaalde ‘meer dan twintig miljoen slaven’ door de deur ‘Of no Return’ te krijgen. Daar was het eiland te klein voor en de zee aan de die deur was veel te woest. Het hele verhaal is een scam schreef Professor Philip Curtin al in de jaren ’90 van de vorige eeuw. In Senegal weet men ook wel beter. Maar niemand mag openlijk de ‘Goree Business’ aanvallen. Daar zij de financiële belangen te groot voor.

De slavenhandel in het zogenaamde Senegambia gebied heeft een geschiedenis die terug gaat tot ver voor de 13^de eeuw. Als het ene gebiedje oorlog voerde met een ander gebiedje dan werden de overwonnen bewoners van baby tot bejaarde ‘ingelijfd’ en als het mee zat werden er veel lokale lijfeigenen verkocht aan de rond reizende handelaren. Door de Islamisering van West Afrika werden de aanwijzingen die de Koran geeft omtrent de omgang met slaven overgenomen. Net zoals in het oude testament staat er ook in de Koran niet dat men géén slaven mag houden. Zwakkeren (zoals kinderen) mogen ‘onderworpen, worden. En die mogen vooral ‘bidden’ dat het op een dag allemaal beter zal worden. Want een grote kennis van de Koran maakt je ‘vrij’ en dwingt respect af.

Er zijn op onze planeet miljoenen kinderen onder de vijftien die van kinds af aan ingezet worden als huishoudelijke hulp of in kleine productie units. In Senegal bedelen meer dan 100.000 jongetjes op straat in opdracht van hun ‘religieuze’ leider om zijn inkomen te verzorgen. Deze Talibé zijn op jonge leeftijd uit hun dorpen weggehaald en weten veelal niet eens meer waar zij vandaan komen. Er zullen honderd duizenden kleine en groter wordende meisjes zijn die bij zogenaamde ooms en tantes in huizen wonen. Nooit naar school zullen gaan en dagelijks ingezet worden voor alle zware klussen die hun eigenaren niet willen doen. Goedkoper kan het niet.

De kinderen die bij ons worden opgenomen mogen elkaar geen ‘bevelen’ geven. Jongere kinderen worden juist vrijgehouden van taken door de ouderen. Alle voorkomende klussen worden eerlijk en naar vermogen over iedereen verdeeld. Onze structuur zorgt voor homogeniteit en loyaliteit. En plezier en gezelligheid. In sommige gevallen duurt het meer dan twee jaar voor dat onze kinderen hun verleden hebben verwerkt. Pas dan kunnen er nieuwe individuele leerwegen ingeslagen worden. Wij geven hun ruim de tijd om bij te komen. Hun vriendjes zijn altijd welkom en zien dat hun eigen vriendjes veranderen. De vriendjes die dat begrijpen vertellen daar thuis over. Hun ouders of onderwijzers spreken ons daar positief over aan. Door onze aanpak en door onze kinderen beïnvloeden wij steeds meer gezinnen. Heet dat nou ook ontwikkelingswerk? Of geven wij de kinderen gewoonweg waar zij recht op hebben?